1.Çatalca Muharebesi

1. Çatalca Muharebesi

1.Çatalca muharebesindeki mevziileri gösteren gravür

Tarih	17 - 18 Kasım 1912
Bölge	Çatalca hattı
Sonuç	Osmanlı zaferi

Taraflar

Bulgaristan Krallığı

Osmanlı İmparatorluğu

Komutanlar

Radko Dimitriev (Bulgar 3.ordusu ve birleşik ordular komutanı sıfatıyla)

Bulgaristan Krallığı

Vasil Kutinçev (Bulgar 1.Ordusu komutanı)

Nazım Paşa
Osmanlı İmparatorluğu

Mahmud Muhtar Paşa (muharebe sırasında ağır yaralandı)

Güçler

176,430 asker
(118,092 piyade, 146 makineli tüfek, 462 top)

140,571 asker
(103,514 piyade, 62 makineli tüfek, 316 top)
Ayrıca donanmaya ait bombardıman gemileri

Kayıplar

1,482 ölü,
9,129 yaralı
1,401 kayıp
Toplam: 12,012

Toplam: 10.000'den az ölü, kayıp ve yaralı

Videolar

Balkan Savaşları'nda Çatalca Belgeseli

Çatalca'da siper kazan Osmanlı askerleri

Birinci Çatalca Muharebesi 17 ve 18 Kasım [E.U. 4-5 Kasım] 1912 tarihinde gerçekleşmiş ve Osmanlı zaferi ile sonuçlanmıştır. Birinci Balkan Savaşı'nın Lüleburgaz Muharebesiyle birlikte en büyük muharebelerinden biri olmuştur.

Muharebe Öncesi

Genel Durum

Bulgar 9ncu Piyade Tümeni 1912
Kabakça Çatalca

Bulgar birinci ve üçüncü orduları, Edirne'de Osmanlı ordusunun Doğu Ordusu'nun bir kısmını sıkıştırıp, Kırklareli muharebesi (Kırkkilise Muharebesi) ve son olarak Lüleburgaz Muharebesi'ni kazandı. Dimetoka, Lüleburgaz ve Kırklareli'ni eline geçirdi.Edirne kuşatma altına alındı. Lüleburgaz Muharebesi sonrası imha olmaktan zorlukla kurtulan Osmanlı 1. ve 2.Doğu ordularına Çatalca'ya 2 kasımda çekilme emri verildi. Lüleburgaz Muharebesi esnasında yorulan birliklerini Bulgarlar dinlendirmek zorunda kaldılar.

Ardı ardında kazanılan zaferler sonrası Bulgar ordusu ve askerinin morali son derece düzgündü. Bulgar basınında çıkan gazeteler İstanbul'un alınması sonrasının planını yapıyordu. Buna karşın, Rusya, İngiltere, Fransa, Almanya gibi devletler uluslararası devletler stratejik dengelerin bozulacağı hesabıyla Bulgar işgaline karşı, İstanbul'a bir donanma gönderme hesabına girmişlerdi.

Bu arada Bulgar ordusunun İstanbul kapılarına dayanması, boğazlar ve İstanbul üzerinde emelleri olan Rusların, tepkisini çekti. 5 kasım 1912'de Rus Çarı ve hükümeti; Bulgar hükümeti ve Kralına, bu bölgede daha fazla ileri gidilmemesi ve İstanbul'a saldırılmaması aksi halde Rus donanması ve askeri birliklerinin Bulgaristan Krallığına saldıracağı yönünde açık tehdit içeren bir mesaj gönderdi. Bu açık mesaja ve baskılara karşın, Bulgar ordusu ilerlemesine devam etti.

6 Kasım 1912'de tekrar ilerlemeye başlayan Bulgarlar,6 gün boyunca günde 15 km yol kaydetti. Tekirdağ ve ardından 7 kasımda Çorlu Bulgar ordularının eline geçti. Ertesi gün Çerkezköy düştü,9 kasımda Malkara,11 kasımda Silivri Bulgar ordusunun eline geçti. Bulgar ordusu, ilerlemesini sürdürerek, 13 kasımda Çatalca önlerine ulaştı, sonrasında İstanbul'u ele geçirmek için saldırıya hazırlanmaya başladı. Bulgar Ordusunun İstanbul ile önlerindeki tek engel Çatalca'daki son savunma hattı idi ve şehri ele geçirmek için hazırlanmaya başladılar.93 harbinde Yeşilköy'e kadar ilerleyen Rus ordusunun İstanbul'u işgal tehlikesi sonrası Osmanlı İmparatorluğu'nun varlığı da açıkça tekrar tehdit altındaydı.

Osmanlı Ordusunun Durumu

1.Balkan Savaşında asker ve sivil pek çok kişiyi öldüren kolera salgınını tasvir eden Fransa-Paris'te ki, 1 Aralık 1912 tarihli Le Petit Journal gazetesi kapağı

Ardı ardına kaybedilen Lüleburgaz ve Kırkkilise Muharebesi'nin yanında Kumanova Muharebesi ve Manastır'a kadar ilerleyen Sırp ordusu,16 Kasım'da başlayan Manastır Muharebesiyle; Nazım Paşa'nın saldırı planlarının Osmanlılar açısından, durumu kötüleştirmek dışında, işe yaramadığını ortaya koydu. Savaşın başlamasının üstünden bir ay bile geçmeden Bulgar Ordusu İstanbul'a kadar ilerlemiş, Edirne bulgarlarca, İşkodra Karadağ ve Sırp ortak kuvvetlerince kuşatma altına alınmış, Yanya ise Yunanlıların kuşatma tehdidi altındaydı, Yenice Muharebesi sonrası, yunan ordularınca çevresi sarılan Selanik ise şehirde koca bir kolordu olmasına karşın tek kurşun bile atılmadan, Tahsin Paşa tarafından 9 Kasım'da Yunanlılara teslim edildi. Osmanlı'nın kaleleri bir bir düşüyordu. Lüleburgaz Muharebesi sonrası, 6 Kasım'da Mahmut Muhtar Paşa dahil; bütün Osmanlı Komutanları Nazım Paşa tarafından toplantıya çağrıldı. Nazım Paşa, Çatalca'ya kadar ilerleyen Bulgar ordusuna karşı başkomutan vekili olarak bizzat bu cephedeki Osmanlı ordusunun komutasını eline almaya karar verdi. Kurmayları ile yapılacak muharebenin planı üzerinde çalışmaya başladı. Osmanlı doğu ordusunun durumu ortada olup bir saldırı yapamayacak durumda olduğu anlaşılmaktaydı, çevirmeye dayalı hızlı planlanmış, olgunlaşmamış saldırı planlarının bir işe yaramadığı da anlaşılmıştı.

Buna ilaveten Osmanlı doğu ordusu içinde bir diğer tehditte kolera salgınıydı, Lüleburgaz Muharebesi sırasında ortaya çıkan ordu içindeki kolera salgını, lojistik hizmetlerin ve sağlık altyapısının eksikliği ile hızla yayılıyordu. Bu konuda Çatalca'ya çekilen ordu içinde önlem alınmaya çalışılsa da ne yazık ki 1.Balkan Savaşının sonuna kadar salgının önü, hiç kesilememiştir.

Öyle ki bu salgın 1.Çatalca Muharebesi sonrası da sürmüş ve hatta şehri kuşatan Bulgar askerlerine bile bulaşmış; cephede ölenler dışında iki taraftan pek çok asker ve sivil, bu hastalık nedeniyle can vermiştir.

Çatalca Kasım 1912 Bulgar ordusu kampı

Çatalca Savunma hattı, 93 harbinde 1877 yılında Ruslara karşı oluşturulmuşken sonrasında 1912 yılına kadar görev yapan Alman uzmanların tavsiyesi ve yardımlarıyla Osmanlı ordusunca beton duvar ve tahkimatlar, kalıcı topların olduğu tabyalarla iyice şekillendirilerek kurulmuş bir hattı. 10 kadar kale şeklindeki tabya yanında, ayrıca yeraltına döşeli telefon ve telgraf hatları ile tabyalar arası iletişim sağlanabilmekteydi. Yine demiryolu ve ulaşım hatları da savunma hattına uygun bir şekilde konumlanmaya çalışılmıştı. Bununla birlikte İstanbul Osmanlı imparatorluğunun merkezi bir şehri olarak hastaneleri, ufak cephane fabrikaları, liman ve demiryolu ağı ile yakınında Çatalca'daki birliklere lojistik destek olabilecek durumdaydı.1912 yılı öncesi savunma hattındaki bir kısım toplar Edirne'ye gönderilmiş ve bu hat bu yönden zayıflamıştı ancak ekim 1912'de Balkan muharebesi başladığında hızlı bir şekilde düzenlenmişti ve Lüleburgaz Muharebesi sonrası bu düzenlemeler iyice hızlandırıldı. Nazım Paşa'da artık stratejik şehirlerin korunması ve Osmanlı ordusunun savunmada kalması gerektiğini geçte olsa fark etmişti ve buna göre hareket etmeye başladı. 7 Kasımda doğu 1. ve 2.ordularını dağıtıp yerine Çatalca ordusu adı altında tek bir ordunun kurulmasına karar verdiğini bildirdi ve 1.2.3. nizami kolorduları bu ordunun temeli olarak belirledi.17.,18.geçici kolorduları ve 4.kolorduyu ise dağıttı. İzmit, Uşak, Konya, Uşak redif tümenleri gibi Lüleburgaz, Kırkkilise Muharebesinde iyice kuvvetleri eksilen redif tümenlerini dağıttı.(dağıtılmasına karşın sonrasında bu redif tümen askerlerinin bir kısmını 3.kolordu tümenlerinde kullanacaktır) Böylece 3 ana kolordusu olan (1.2.3.mürettep kolordular) bir ordu ortaya çıktı. Bu arada İstanbul'a takviye gelecek sınırlı sayıda takviye redif tümenlerinin düzenlenmesi gerekiyordu ki bunlarda 1.2.3. mürettep redif kolordusu olarak 3 kolordu komutanlığı çatısı altında düzene sokuldu. Bunun yanında redif tümenleri de yeni Kırkkilise ve Lüleburgaz yenilgilerini görmemiş tamamen yeni redif tümenlerinden oluşturuldu. Kafkaslardaki 3. ordudan 29.;30.piyade tümenleri, Anadolu ve İstanbul'da ki 8 redif tümeni takviye olarak kullanılacaktı. Bu arada süvari alayları tek bir tümen haline getirildi. Osmanlı Planı gayet basit şekilde hazırlandı. Nizami 1.2.3.kolordular en ön safta yer alırken arkasında 1.2.3.redif kolorduları bu kolordulara destek sağlayacaktı. Osmanlılar topçu birliklerini yine 3 kolorduya destek verecek şekilde 3 alanda 3 komutanlığa bölünüp gruplaştırdı, yine sabit topların yanında seyyar muharebe toplarını da bu alanda topladı böylece her kolordu, 3 noktada 81'er toptan yardım görecek hale geldi. Topçuların bu şekilde yenilikçi şekilde bir araya getirilmesi ve iyi şekilde yerleştirilmesi Bulgar ordusunu muharebenin ilerleyen safhalarında zora düşürmüştür. Bunun yanında Osmanlı donanması bakımsızlık ve parasızlıktan kötü durumda olsa da gemilerin bir kısmı yine de askere destek için kıyı hatlarında Bulgar mevziilerine karşı yapılacak bombardıman da kullanılabilecek durumdaydı. Bu sebeple donanmadan bir kısım gemiler Bulgarların saldırıları sırasında Bulgar mevziilerini bombalamak üzere görevlendirildi.

Yabancı muhabirler ve Bulgar 9ncu
Piyade Bölüğü askerleri ile Kadıköy Çatalca

Diğer taraftan kurulan yeni orduda doğu ordusundan belli komutanlara yer verilmedi yine Balkan Muharebesinde Osmanlı ordusunda alman askeri heyeti danışmanlık görevini daha çok yapıyordu ve hiçbir şekilde Osmanlı Ordusunda birliklerin başına getirilen bir alman subay bulunmamaktadır. Ancak ilk kez Çatalca Ordusunda, Osmanlı askeri akademisinde aynı zamanda askeri eğitimde olan öğrencileri eğitmekle görevli binbaşı Otto von Lossow, hattın Kuzey Kanadındaki Kıta birliğine (taburdan biraz küçük askeri birim) komutan Olarak Nazım Paşa tarafından atandı. Bulgar ordusunun temkinli hareket etmesi neticesi yaklaşık 2 hafta kadar zaman kazanan Osmanlı ordusu bu sefer zamanı iyi değerlendirmiş ve 12 Kasım tarihinde birliklerin konumlanma ve yapılanmasını tamamlamıştı,16 Kasımda Bulgar ordusunun saldırıya geçtiği vakitte bütün ordu şu şekilde düzenlenmişti.

Çatalca ordusu Başkumandan: Nazım Paşa komutasındaydı. Orduya bağlı:

1.Kolordu: Korgeneral Ömer Yaver Paşa komutasında; 2. ve 3. Nizami Piyade Tümenleri; Güney Kanat Kıtası birliklerinden oluşmaktadır.
2.Kolordu:Korgeneral Hamdi Paşa komutasında; 4.,5.,12.Nizami Piyade tümenleri; 10.süvari alayından oluşmaktadır.
3.Kolordu:Korgeneral Mahmut Muhtar Paşa komutasında 7.,8.,9. Nizami Piyade Tümenleri; Binbaşı Otto von Lossow komutasında Kuzey Kanat Kıtasından oluşmaktadır.

Bu kolordulara takviye destek sağlamak üzere kurulan mürettep redif kolorduları.(merkezleri bu ana kolorduların gerisindedir.)

1.Mürettep Redif Kolordusu:29.piyade tümeni, Ereğli Kayseri Redif tümenleri
2.Mürettep Redif Kolordusu:30.piyade tümeni, Amasya, Yozgat, Samsun Redif Tümenleri
3.Mürettep Redif Kolordusu: Selimiye, Fatih ve Afyon Redif Tümenleri

Bunun yanında "Çatalca Müstahkem Mevkii ve Topçu Komutanlığı"'na bağlı topçu birlikleri şu şekilde konuşlanmıştı.

Sağ Kanat Topçu Alan Komutanlığı Bir araya getirilen 81 adet topçu bataryasından oluşmaktadır.
Merkez Topçu Alan Komutanlığı Bir araya getirilen 81 adet topçu bataryasından oluşmaktadır.
Sol Kanat Topçu Alan Komutanlığı Bir araya 81 adet topçu bataryasından oluşmaktadır.

Ayrıca bütün bu unsurlarla birlikte Bağımsız Süvari Tugayı

Çatalca'da Bulgar komutanlar pozisyon
istihbaratlarını aldı

Çatalca ordusu toplamda savunma için görevlendirilen donanma gemileri ve personel haricinde 2.395 subay,138.176 er,103.514 tüfek,316 top,62 makineli tüfek ve 5-8 arası uçaktan oluşmaktaydı. Yine lojistik destek, süvari görevi vs. de kullanılmak üzere 22.058 hayvana,1335 yük arabasına sahipti. Karadaki birlikler gerek asker, gerek teçhizat ve gerekse topçu kuvveti bakımından Bulgar ordusundan azdılar. Ancak Lüleburgaz Muharebesinin aksine bu sefer, Bulgar ordusunun yavaş hareketinden yararlanan Osmanlı Çatalca Ordusu 16 kasımda Bulgar Ordusunu karşılamaya hazır durumda beklemekteydi.

Ordunun tek taktiği vardı. Bu, Lüleburgaz ve Kırkkilise Muharebesinin tam tersine düşmana saldırı ve kuşatma amaçlı değil;Büyükçekmece Gölünden İstanbul'un kuzeyindeki Terkos Gölü'ne kadar olan hat boyunca savunma yapmak ve Bulgar saldırılarını geri püskürtmek için siper ve mevzii savaşı kurulu bir taktikti. Basit eğitimli bir ordunun yapabileceği şekilde düzenlenmişti. 1.kolordu Büyükçekmece gölünün olduğu hattın güneyini 2.kolordu merkezi, 3.kolordu taburlarıyla birlikte Terkos gölünün olduğu hattın kuzeyini korurken; Hadımköy yakınındaki 2.Mürettep Redif kolordusu onun kuzeyindeki Arnavutköy yakınındaki 1.Mürettep Redif Kolordusu ve güneydoğuda cephenin biraz uzağına konumlanmış 3.Mürettep Redif Kolordusu bu ana kolorduları destekleyecekti. Nizami tümenlerle ilk Bulgar ordusu saldırıları karşılanacağı,başlangıçta deneyimsiz redif tümenleri saldırıya karşı koymayacağı için Lüleburgaz ve Kırkkilise Muharebelerinin aksine askerin öyle ilk saldırıda paniğe düşüp dağılmaması hedeflenmiştir.

Bulgar Ordusunun Durumu

Bulgar Piyade Çatalca'da saldırmaya
hazır gözlemliyor

Çatalca saldırısına da yine Lüleburgaz ve Kırkkilise muharebelerinde başarılı şekilde mücadele eden Bulgar 1. ve 3.orduları katıldı. Bulgar 1. ve 3.ordularının, ardı ardına 2 meydan muharebesi sonrası yorgun düşmeleri gerekirken Bulgar genelkurmayı ve generaller temkinli bir şekilde orduyu ilerlettiklerinden askerin dinlenmesine de fırsat vermişlerdir. Ancak bunun yanında Bulgar 1. ve 3.ordularının kayıplarını telafi için saldırıdan önce cepheye takviye kuvvetlerde ulaştırılmıştır. Buna ilaveten Bulgar 1.Ordusu, Lüleburgaz Muharebesinde Edirne'de ki Osmanlı birliklerinin doğu ordusuna yardım için saldırı düzenlemesine ihtimalen cephe gerisinde bekletildiğinden saldırıya katılmayan 3.tümenini bu sefer kullanma imkanına sahipti. Katılan Bulgar 3. tümeni ile birlikte Bulgar 1.ve 3.ordusu tam güçleriyle çatalca hattına yükleneceklerdi. Bulgar Ordusu'nun birlikleri Lüleburgaz Muharebesindeki birliklerle sadece birkaç ufak değişiklikle birlikte benzer şekilde düzenlenmiş olmakla, şunlardan ibaretti.

Bulgar 1.Ordusu generali Vasil Kutinçev yönetiminde: 1.Sofya Tümeni,6.Bdin Piyade tümeni (Tümgeneral Pravoslav Tenev),10.Geçici Tümeni,süvari tümeni ve 10.süvari alayı
Toplam da:1.104 subay,65.887 asker,44,549 tüfek,60 makineli tüfek ve 160 toptan
Bulgar 3.ordusu general Radko Dimitriev yönetiminde : 3.Piyade tümeni, 4.Breslav Piyade Tümeni(Tümen Komutanı: Tümgeneral: Kliment Boyadzhiev) ,5.Tuna Piyade Tümeni (Tümgeneral: Pavel Hristov),9.piyade tümeni ve 3 adet topçu taburu.
Toplamda:1.921 subay,107.439 asker,73.543 tüfek,86 makineli tüfek ve 360 toptan
oluşmaktadır.

Çatalca'da 150mm obüs ile
Bulgar topçusu

Bütün bu birliklerle birlikte; Çatalca Muharebesine girecek Bulgar ordusunun mevcudu 3.025 subay,173.326 asker,118,092 tüfek,146 makineli tüfek,460 topdan oluşmaktaydı, bunun yanında 20 uçak,20.124 araç ve çeşitli hizmetlerde kullanılmak üzere 56.410 hayvan ile Bulgar ordusu gerek top, gerek asker, gerek teçhizat, uçak ve gerek lojistik yönünden Osmanlılardan üstün durumdaydı. Ancak Bulgar Ordusunda da sorunlar yok değildi, Osmanlının zayıf demiryolu ve karayolu ağı ilerleyen ve anavatanlarından uzaklaşan Bulgar ordusu için sorun teşkil ediyordu. Lojistik hizmetleri için atlara ve hayvanlara daha çok ihtiyaç duyar hale gelmişlerdi. Yağmur ve hava koşulları ilerlemeyi zorlaştırıyordu. Buna ilaveten yorgun askerlerde Osmanlı askerlerinde de görülen, koleranın yaygınlaşmaya başladığı görülmekle salgın halini alma durumu söz konusuydu. Buna rağmen Bulgar ordusu başarılı bir şekilde her türlü riski göze alarak ilerlemişti. 12 Kasım'da Yambol'da karargahında, Bulgar Çarı Ferdinand'a, Osmanlılar ateşkes teklifinde bulundular ancak İstanbul'u almaya niyetli kral bu ateşkes teklifini reddetti.

Çatalca'da 150mm obüs ile
Bulgar topçusu

Bu arada Korgeneral Radko Dimitriev, İstanbul için bir saldırı planı hazırlamaya çalıştırdı. Kırkkilise ve Lüleburgaz Muharebesi sonrası cepheden doğrudan doğruya saldırıya geçen Bulgar ordusunun özellikle deneyimsiz Osmanlı redif askerleri üzerinde panik yarattığı ve Osmanlı ordusunun yetersiz bir şekilde topçularını kullandığını korgeneral tespit etmişti. Bu muharebelerdekine benzer bir şekilde saldırmaya karar vermişti. Bununla birlikte yedek elde tutulan Bulgar birliklerinin iki muharebe de de önemli işler çıkardığını ancak takip konusunda yetersiz kaldıklarından; ordunun önemli bir kısmının yedekte tutulup muharebenin ilerleyen kısmında kullanılmasının bu muharebede de yararlı olacağı düşünülmekteydi.

Bulgar komutanlar

Hazırlanan taktiğe göre Bulgar Orduları doğrudan cephe saldırısı yapacaktı. Ancak planda diğer muharebelere nazaran bir farklılık vardı. Bulgar 1. ve 3.Orduları iki kademeye ayrıldı. Kuzeyde Bulgar 3.ordusunda ilk saldırıyı taze kuvvetleri ile 3.piyade tümeni ve 9.piyade tümenleri yapacaktı.4. ve 5.piyade tümenleri takviye güç olarak bekletilecekti. Güneyde birinci ordu 1. ve 4.piyade tümenleri ile saldırıya geçecek buna karşılık 10.piyade tümeni takviye güç olarak bekletilecekti. Buna ilaveten güçlü Bulgar süvari tümeni de 1.ordunun gerisinde destek güç olarak bekletilecekti. Dimitrev bu hamlesi ile kaçacak Türk askerlerine önemli yedek güçleri ile saldırıp Lüleburgaz ve Kırkkilise muharebelerinin aksine bu sefer Osmanlıları takip edip yok etmeyi yeni bir savunma hattı daha kurmalarını engellemeyi planlıyordu. Ancak planında bir önemli eksiklik bulunmaktaydı. İlk saldırı esnasında Bulgarlar 38 taburdan yalnızca 14ünü kullanacaklardı. Buda Osmanlıların ilk saldırıda küçükte olsa piyade yönünden bir avantajının olacağını ortaya koyuyordu. Yine de Dimitriev düzenli taze piyade kuvvetleri ve topçu fazlalığı ile Osmanlı ordusunun ileri hatlarındaki askerlerin tıpkı 2 muharebedeki gibi panik olup kaçacağı düşüncesindeydi. Buna karşın Osmanlılardan Nazım Paşa'nın bu durumu engellemek için Nizami piyadeleri öne koymuş olabileceğini düşünmemişti. Dimitriev'in planının hatası muharebenin sonucunu önemli şekilde etkilemiştir.

Muharebe

17 Kasım

Sığınaklarında Bulgar topçu ateşinden korunmaya çalışan Osmanlı askerleri

Bulgar piyadelerinin saldırı konumu aldığını gözlemleyen Osmanlılar bütün orduyu teyakkuz haline getirdiler. Mahmut Muhtar Paşa komutasında Bulgar ilk saldırısına karşı İleri Kalesindeki mevziilerde III.Kolordu birlikleri de hazırlanan birlikler arasındaydı. Sabah saat 5.00'da Bulgarlar 400 topla Osmanlı mevziilerine bombardımana başlayarak muharebeye başladılar. Ardından Bulgar piyadelerinin hücumu başladı. Sis hücuma geçen Bulgar taburları için koordinasyonda sorun çıkarıyordu birde bunun üstüne Osmanlıların coğrafik avantajı da eklenmeye başlayınca Bulgar Ordusunda ilk hücuma geçen birliklerde kargaşa baş göstermeye başladı. Bu arada 14 Bulgar taburunun hücumuna karşı Osmanlılar Bulgar ordusunu hazır beklettikleri 15 tabur ve 2 bağımsız piyade alayı ile karşıladılar aynı anda 3 koldan Osmanlıların yenilikçi bir şekilde bir araya yerleştirdikleri topçu bataryaları ateşe başladı. Top sayısı Osmanlıların Bulgarlardan azdı ancak muharebe topu, kale topu bütün topçu bataryalarını Bulgarları görecek şekilde yerleştirmişlerdi. Bir anda açılan bu topçu ateşi Bulgar piyadelerine zayiat vermeye başladı, dağınık haldeki Bulgar topçu bataryaları Osmanlı topçusunu susturamadı. Bunun yanında Osmanlı mevziilerinden açılan makineli tüfek ateşi ile Bulgar piyadesinin ilk saldırıları boşa çıktı. Saat 9.00'da Bulgar piyadeleri olduğu yere mıhlanmışlardı.

Çatalca 1912 Bulgar makineli
tüfek mevzileri

Osmanlı topçularının nasıl ve ne şekilde kendi birliklerinin hangisine destek verecekleri ayrıntısıyla belirlenmişti. Nazım Paşa, Sancaktepe'den muharebeyi izliyordu. Sis kalktığında Osmanlıların çok az bir kayıp verdiği ve savunma hattının ön kesimlerindeki siperler hariç neredeyse hiçbir kesiminin Bulgarlarca tam olarak ele geçirilemediği, Bulgarların kaybının ağır olduğu görüldü. Saat 13.30'da muharebeye Osmanlı donanması topçu ateşi ile katılmaya başladı. Kuzeyde Turgut Reis savaş gemisi 3.kolorduya bombardıman ateşi ile destek verirken güneyde Barbaros Hayrettin, Turgut Reis ve 5 küçük savaş gemisi 1.kolorduyu destekler şekilde topçu desteği veriyordu.

Donanmanın topçu desteği Bulgar ordusuna fazla zarar vermese de Bulgar askerlerinin moralini olumsuz olarak etkilerken, Osmanlı piyadesinin moralini arttırdı. Saat 17.00 sıralarında Osmanlı karşı taarruzları ile Bulgar birlikleri saldırılarının başlangıç noktasına doğru geri püskürtülmüşlerdi.

18 Kasım

Bulgar ordusunun 1.Çatalca Muharebesindeki saldırı yönlerini gösteren 1912 haritası

Bununla birlikte 17 Kasım'ı 18 Kasım'a bağlayan gece, Bulgar 29.piyade alayı (Bulgar 3.Piyade tümenine bağlıydı) İleri Tabyasına sessiz bir şekilde sokuldu, bu sırada bu bölgeye III.kolorduya yardım etmek üzere yedek birliklerden Alanya Redif Taburu buraya takviye kuvvet olarak yönlendirilmişti. Taburdaki nöbetçilerin uyumasından yararlanan Bulgarlar süngü hücumu ile ön hatlardaki Osmanlı birliklerini süngüden geçirdi. Saldırdı birlik komutanı da dahil, 7 subay 157 Osmanlı askeri öldürüldü. Tabya Bulgar taburunun eline geçti. Bulgar piyadeleri 500 metre kadar Osmanlı hattının içine kadar süzüldü. Bütün bu olaylarda ne Bulgar ne de Osmanlı birliklerinin haberi vardı. Sabah muharebe tekrar başladığında III.Kolordu Komutanı Mahmut Muhtar Paşa karşı taarruz başlatmak için tabyaları denetlemeye başladı. İleri tabyasına geldiğinde bir anda Bulgar ateşi ile karşılaşıp ağır şekilde yaralandı. III.kolordu kurmay heyetinde olan Sebahattin,Kazım ve Kemal beylerde yaralananlardan arasındaydı. Bu arada III.Kolordu komutanının yanında bulunan Alman subaylardan da hafif yara alanlar oldu. Yakın bölgedeki 25-26.Osmanlı Piyade alayları Bulgarların ele geçirdiği bu mevziilere saldırıya geçtiler 29.piyade alayından 400 Bulgar askeri öldürüldü ve tabya kanlı bir çarpışma neticesi geri alındı.

Bulgar mevzileri

Diğer mevziilere de Bulgarlar yine saat 5.00 da yapılan top atışı ve geride beklettikleri bir kısım güçlerle kuzeyden yüklendiler, saat 7.00 sıralarında Güneyden saldırıya başladılar saat 10 sıralarında her cephede saldıran Bulgar güçleri Osmanlıların yoğun topçu ve makineli tüfek ateşine maruz kaldılar bu arada donanmada kıyıdan Bulgar mevziilerini bombalıyordu bu etkili savunma karşısında Bulgarlar daha fazla ilerleyemediler. Artan kayıplar karşısında,saldırıları gözleyip saat 14.00 sıralarında saldırıları zayıflatan, geri çekilmeye hazırlanan korgeneral Dimitriev, Bulgar genelkurmayına 16.00 civarlarında telgraf çekip saldırıları durdurmaktan, orduyu Çatalca'nın doğusuna çekmekten başka çare kalmadığını bildirdi. Gece yarısı Bulgar Ordusu 15–20 km gerisine çekilmek ve Türk karşı saldırısına karşı savunma pozisyonu almak zorunda kaldı. Bulgarlar 12.000 kişiden fazla ölü, yaralı ve asker kaybına uğramışken, Osmanlıların kaybı bundan daha hafifti,10.000 kişiden az ölü, yaralı ve kayıpları vardı. Bununla birlikte daha önceden 2 büyük muharebe kaybeden Osmanlılarında, Çatalca'nın doğusuna çekilen Bulgar ordusuna kısa sürede hücum edip kaybettikleri toprakları geri alacak güçleri de yoktu, 19 kasımda Terkos gölünün kuzeyinde sınırlıda olsa ilerlemeye çalışılsa da sonrasında birlikler Çatalca hattına tekrar geri dönmek zorunda kaldılar. Sonuçta Osmanlılar ancak Bulgar Ordusunun terk ettiği mevziilere yerleşmekle yetinebildiler. Bulgar Ordusu Çatalca'nın doğusuna savunma hattı kurup İstanbul üzerinde tehlike yaratmaya devam edecekti.

Muharebede Tarafların Hataları

Muharebenin Osmanlı lehine sonuçlanmasında Osmanlı başarısı yanında Bulgar tarafının hatalarının payı da büyüktür. Zira;

Bulgar mevzileri

Muharebedeki en büyük hatalardan biri Bulgar birleşik ordular generali Dimitriev'in uyguladığı 2 kademeli sistemdedir. Dimitriev sisteminde birliklerinin büyük bir kısmını yedekte tutup kaçan Osmanlı ordusunu kovalamayı hedeflemişti. Oysaki Osmanlılarda geride birlik tutmasına karşın ön taraftaki birliklerinin sayısı Bulgarlara göre fazlaydı. Bulgarların ön kısımda tuttuğu 14 tabura karşılık Osmanlılarda da 15 tabur ve ufak 2 bağımsız piyade alayı ön cepheye sürülmüştü. Yine Çatalca savunma hattı derinlikçi bir savunma anlayışı ile düzenlenmişti. Bu durumda başarı için piyade ve süvari taburlarının çoğunun kullanılması gerekliydi. Dahası arazi koşulları da Osmanlı lehineydi zira Osmanlılar yüksek yere savunma hattı kurmuşlardı. Sonuçta ilk Bulgar saldırıları Dimitriev'in bu hatası neticesi hiçbir başarı kazandırmadığı gibi, Osmanlı birliklerine ilk Bulgar saldırılarındaki başarısızlık moral kazandırmıştır. Dimitriev sonraki aşamalarda da yedek güçleri tam olarak kullanmamış ve sonuçta Bulgar orduları geri püskürtülmüştür.
Bulgar komutanlar
Bulgarların bir diğer hatası da kuvvetleri fazla olmasına ve iyi birliklere sahip olmasına karşın Osmanlı savunma hattını tam olarak bir kanattan yarıp sarma saldırısı yapma yerine doğrudan cephe saldırısını seçmeleridir. Zira Osmanlının Çatalca savunma hattında özellikle kuzey kesiminde zayıflıklar bulunmaktaydı. Bunun yanında Bulgarların elinde bir büyük süvari tümeni bulunmakla, piyade desteği ile bu tümen iyi değerlendirilebilse belki Osmanlı geri hatlarında sarkabilecekti. Oysa ki Dimitriev, Kırkkilise ve Lüleburgaz Muharebesindeki buna benzer taktikle yapılan Bulgar başarılarından medet umarak ve Osmanlı Ordusunun redif birliklerinin hemen paniğe düşerek dağılacağı düşüncesiyle cephe saldırısını seçmesi tam bir hata olmuştur. Zira bu sefer Osmanlılar hatalarından ders alarak ön safların tamamına redif değil nizami tümenleri yerleştirmiştir. Dahası saldırı noktaları ön cephe olduğu için doğal olarak, hattın en güçlü olduğu yerlerdir. Ayrıca bu sefer özellikle redif tümenlerinin çoğu Kırkkilise ve Lüleburgaz muharebelerine girmemiş veya girip te büyük bir moral çöküntüsü yaşamamış birliklerden özel olarak seçilmiş birliklerdi. Dimitriev'in cephe saldırısı yerine mesela güneye göstermelik bir saldırı tertibiyle kuzey kanada büyük bir saldırı yolunu seçmesi veya hattın zayıf yönlerini tespit edip buralara büyük güçlerle saldırması durumunda Osmanlı savunmasını zorlanabilir belki de çökebilir ve muharebenin dolayısıyla savaşın kaderi değişebilirdi.
Bulgar komutanlar
Bunun yanında Dimitriev topçuların yerleştirmesinde hataya düştüğü gibi Osmanlı donanmasının deniz bombardımanının ordusunda yaratabileceği moral bozukluğunu göz önünde tutmayarak hataya düşmüştür. Osmanlı'nın denizden bombardımanı Bulgar ordusuna pek zayiat verdirmese de erler üstünde moral bozukluğu yaratmıştır, bunun yanında Bulgarlar top fazlalığına sahip olmalarına karşın dağınık şekilde yerleştirdikleri topçularını iyi şekilde kullanamamışlar sonuçta bulgar ordusu yeterli topçu desteği olmadan hücuma kalkmak zorunda kalmıştır.
Son olarak Bulgaristan Krallığı ordusunda bu saldırıda koordinasyon ve haberleşme bozukluğu da göze çarpmaktadır. Zira sis gibi vs etkenlere karşı koordinasyon ve haberleşme problemlerini çözecek yeterli bir çözüm bu muharebede Bulgar ordusu sunamadığı gibi; Bulgar ordusu komutanlığı ve çeşitli birlikleri, 17 Kasım'ı 18 Kasım'a bağlayan gece, Bulgar 29.piyade alayının ileri tabyasını başarılı bir şekilde ele geçirdiğinden çok geç şekilde haberdar olmuş ve bu alaya sonuçta destek verilemediği için bu başarı havada kalmıştır. Oysaki bu birliğe destek birlikler gönderilse belki de muharebenin kaderi III.kolordunun zora düşmesiyle değişebilirdi.
Çatalca yakınlarında siperlerde Bulgar
subay ve askerler
Osmanlı Ordusu ise donanması koordinasyonu ve ordusundaki yetersizlikleri göz önünde tutarak geçte olsa ancak kilit muharebelerin kaybından sonra yaptığı yeni ve basit bir yapılanma planı ve savunma anlayışı ile muharebede başarı kazanabilmiştir. Buna ilaveten Nizami birliklerin önde tutularak redif birliklerinde paniğin önlenmeye çalışılmıştır. Ancak başarıda ki esas etken yenilikçi bir anlayışla Lüleburgaz ve Kırkkilise muharebelerinin aksine topçular yönünden eksikliklerinin bu sefer görülüp bütün topların bir araya getirilip koordineli şekilde aynı anda 3 noktadan birden ateş açmasını öngören sistemdedir. Bu sayede Bulgar Ordusu sayıca kendi toplarından azda olsa, çok daha etkili olan aynı anda 240 kadar topun eş zamanlı ateşi altında kalmıştır. Yine bahse konu hat kademeli şekilde düzenlenmekle, bu kademeli ve derinlik içeren hatta Bulgarların güçlerinin ancak yarısı ile saldırmaları Osmanlılara savunmada büyük kolaylık sağlamıştır.
Ancak buna karşın Osmanlı ordusunda yine bir redif birliğinin tedbirsizce yaptığı hata ile ileri tabyası gibi önemli bir mevkiin neredeyse kaybedilecekken son anda geri alınması ve Bulgarların bir kolordu generalini yaralayıp muharebe dışı bırakacak kadar geriye sokulması, Osmanlıların Redif Birliklerindeki eğitim eksikliğini, disiplinsizliği, ordunun koordinasyon sorunlarını da gözler önüne sermektedir. Yine Osmanlı ordusundaki nizami birliklerin azlığı; ordunun savunma dışında düşmanı büyük bir takibe veya saldırıya yetecek kadar disiplinli, iyi eğitimli, deneyimli birliklerinin olmaması; Lüleburgaz, Kırkkilise gibi muharebelerde ki kayıplar sonucu, muharebe kazanılmasına karşın Bulgarlar Çatalca'nın ilerisine atılamamış ve İstanbul daha aylarca Bulgar kuşatması altında kalmaya devam etmiştir.

Sonuçları

Savaş sonrası Çatalca

Bu muharebe bütün Balkan Savaşı boyunca hatta kurulduğu 1878 tarihinden bu zamana kadar Bulgar ordusunun yenilgiye uğradığı tek büyük muharebedir. Bu muharebe sonrası, İstanbul Bulgar işgaline uğramaktan kurtulup, 20 Kasımda Çatalca hattı yakınlarında Osmanlı Bulgaristan Krallığı arasında ateşkes görüşmeleri başladı, sonrasında ise diğer Balkan devletleri ile ateşkes görüşmeleri yapılıp geçici olarak savaşa bir süre ara verilse de sonrasında savaş yeniden şiddetlenerek tekrar başladı. Doğu Trakya'da Gelibolu yarımadası kıyısındaki Osmanlı mevziileri de Bulgarların eline geçmekten kurtulamadı.

Çatalca yakınlarıda ölü Bulgar
askerlerinin mezarları

Bununla birlikte Bulgar ordusu Çatalca önlerinde bu muharebe ile durdurulsa da; ateşkes görüşmelerinin olumsuz neticelenmesiyle; aynı yerde Bulgar Ordusu 3 şubat 1912'de çatışmaları tekrar başlattı ve 5 Şubat 1912'de tekrar büyük saldırıya geçerek İstanbul'u almak için İkinci Çatalca Muharebesine başladı. Bu muharebe de, bir muharebeler silsilesi şeklinde uzun bir süre devam etti ve Bulgar ordusunun İstanbul'u işgal tehlikesi 30 Mayıs 1913'e kadar giderilemedi. Edirne'nin elde çıkması ile serbest kalan Bulgar 2.ordusunun Çatalca üzerine geleceğini düşünen Osmanlı İmparatorluğu zaruri olarak Londra Konferansı ile Doğu Trakya'nın büyük bir kısmını, Batı Trakya, Makedonya, Kosova, Yanya'yı; Yunanistan, Karadağ, Bulgaristan ve Sırbistan Krallığı'na bırakıp, bağımsız bir Arnavutluk devleti kurulmasını kabul edip büyük toprak kaybı ile 1.Balkan Savaşını bitirmek zorunda kaldı.

Savaş sonrası Çatalca	Savaş sonrası Çatalca
Savaş sonrası Çatalca	Bulgar komutanlar
Bulgar komutanlar	Bulgar komutanlar
Çatalca civarındaki Bulgarlar yemekte	Çatalca'da yaralı bulgar askerleri
Bulgarlar Çatalca'da	Bulgarlar Çatalca'da
Nazım Paşa, Reşid Paşa ve Ali Rıza Bey, Playa köyünde mütareke görüşmelerinde	Bulgar ve Türk heyetleri arasındaki mütareke için ilk toplantının yapıldığı Playa köyündeki ev
Kabakça'ya Kral Ferdinand'ın gelişi	Kabakça'ya Kral Ferdinand'ın gelişi
Çatalca'da Bulgar heyetinin treni	Türk heyetinin treni
Ateşkes için Türk heyetini bekleyen Bulgarlar	Bulgar komutan ateşkes için Ferdinand'dan emirleri alıyor
Kral Ferdinand Çatalca'da	Ateşkesi imzalamaya giden General Savof ve Reşid Paşa
Ateşkesin imzalanması sahnesi	Nazım Paşa ateşkesi imzaladıktan sonra
General Savof, iki yardımcısı ve Nazım Paşa	Türk vagonu. Mütareke burada imzalandı
Çatalca'da ateşkes imzalandıktan sonra	Bulgar ve Türk heyeti
Ateşkesi imzalayan Bulgar ve Türk heyeti21 Kasım 1912	Ateşkesi imzalayan Bulgar ve Türk heyeti21 Kasım 1912
Ateşkesi imzalayan Bulgar ve Türk heyeti21 Kasım 1912	Ateşkesi imzalayan Bulgar ve Türk heyeti21 Kasım 1912
Bulgar 3ncü Ordusu komutanları21 Kasım 1912	Bulgar 3ncü Ordusu komutanları 21 Kasım 1912