Sayfa 1 / 3
Çingeneler, aslen kuzey Hindistan kökenli olup günümüzde ağırlıklı olarak Avrupa'da yaşayan göçebe bir halktır. Türkçede Roman sözcüğü de sıklıkla Çingene anlamında kullanılır. Hindistan'ın Pencap-Sind (Pakistan, Karaçi) nehir havzası boyunca Pakistan ve Afganistan'ın da içinde bulunduğu bölgelerden 1050 civarında İran ve Anadolu üzerinden dünyaya yayılmış bir Hint-Avrupa halkıdır.
Etimoloji
Çingene sözcüğü bir teoriye göre Eski Türkçe çıgan (yoksul) sözcüğünden gelir. Zamanla sözcüğün Farsça formu (çingane) Türkiye Türkçesinde benimsenmiştir. Bir diğer teoriye göre ise Yunanca "Tsinganos / τσιγγάνος" (Çingene) sözcüğünden Türkçeye geçmiştir. Yunancada Tsinganos kelimesi bugünkü anlamında ilk kez 1378 yılında kullanılmıştır ve modern Yunancaya Bizans Yunancasından geçmiştir. Sözcüğün kökeni Antik Yunanca Aigyptos / Αίγυπτος (Mısır) sözcüğüdür. Eski Yunanlılar Roman halkının Mısır kökenli olduğuna inandığından bu tanımı kullanmaktaydı. Batı dillerinde kullanılan Gypsy terimi bu kelimeden gelişmiştir. İlginç bir benzerlik olarak, Osmanlı ve Anadolu Türkçesi'nde Çingeneleri tanımlamak için kullanılan diğer bir terim olan Kıpti aynı zamanda Mısır halklarından birisinin adıdır.
Roman kelimesi, Roman dilinde rom "koca" kelimesiyle ilişkilendirilmekte olup Sanskrit Rama (रम) ve Ramaṇa (रमण) aynı anlama gelmektedir.
Türkçe
Anadolu Türkçesi ve yayıldıkları bölgelerde Çingenelere çeşitli isim ve sıfatlar takılmıştır. Sıfatlar daha çok yapılan meslekle ilgili olup özellikle Balkan Yarımadasında gümüşçü, demirci, kalaycı, nalbant, müzisyen, kaşık yapımcısı, madenci terimlerinin yerel dillerde karşılıklarıdır. Aşağıdaki listede ise isimler yer almaktadır: Türkçede Romanlar, yaşadıkları yöreye bağlı olarak Çingene sözcüğünün versiyonları olan çeşitli isimlerle anılırlar. Bunlardan bazıları şunlardır: Çingen, Cingen, Cıngan, Çingan, Çingân, Cingan, Çincane ve Cingane. Bunun haricinde kullanılan bazı yöresel isimler şunlardır:
- Cono (Adana)
- Roman (İzmir)
- Şopar (Tekirdağ, Kırklareli)
- Cingan (Bolu, Kastamonu, Çankırı, Sinop, Çorum, Afyon, Ankara, Kırşehir)
- Mıtrıp (Van, Diyarbakır)
- Mutruf (Ardahan)
- Bala (Ilgın, Konya)
- Poşa (Erzurum, Artvin, Kars). Anadilleri Ermenice olup Doğu Anadolu'da yaşamaktadırlar.
- Gurbet, kurbat (Tunceli, KKTC, Hatay)
- Kareçi (Birecik, Diyarbakır, Niğde ve civarında)
- Çingit "göçebe, çingene" (Amasya, Samsun)
- Abdal (Dörtyol , Hatay - Kahramanmaraş)
- Çerge, Firavun (Edirne)
- Dom (Van,Hakkari)
- Aşık - (Diyarbakır)
- Kıpti
- Orom (Zonguldak, Bartın)
- Ole (KKTC)
Diğer diller
- Athingani, Atzinganoi (Yunanistan)
- Bohem, Bohemian (Fransa'da, Çek bölgesi Bohemya'dan göçenlere)
- Cadegipti, Cingali, Cinguli, Zingari, Zingaro (İtalya)
- Cascarots (Baskça)
- Cigani (Slovenya)
- Cigány, Ciganyok, Pharaones "Firavun'un halkı" (Macaristan)
- Cikan (Çek)
- Cyganie (Polonya)
- Garaçı (Azerbaycan)
- Giofog (Galce, İrlanda)
- Gipcyan, Gipson, Gypsy (İngiltere)
- Gitan, Manouches, Tzigane, Saracens "Araplar" (Fransa)
- Gitano (İspanya
- Gypsy (İngilizce)
- Luri, Luli (İran)
- Qereçi (Mıtırıb,Elikci) (Kürtçe)
- Nuri (Mısır, Suriye, Filistin)
- Rom/Roma/Rroma (birçok dilde)
- Ţsigani (Romanya)
- Ţsıgan /цыган/ (Rusya)
- Zegynen (İsviçre)
- Zigenare (İsveç)
- Zigeuner, Sinti (Almanya, Belçika ve Hollanda)
- Zingarelle, (İtalya), Verdi bazı eserlerinde çingenelere değinmiştir ve La Traviata'da da bir çingeneler korosu bölümü vardır.