Tarihi Binalar
Osmanlı'nın son dönemine ve Cumhuriyet döneminin ilk dönemlerine tanıklık eden, tarihine ve mimarisine ışık tutan bu binalar hala hizmet görmekte ve kent dokusuna ayrı bir hava katmaktadırlar.
Edirne Belediye Binası
1901 tarihli Edirne yıllığında binanın temelinin 19 Ağustos 1898 tarihinde atıldığı yazmaktadır. Ahmet Badi Efendide şu notu düşer "Eski bina harap olduğundan, yıktırılarak 19 Ağustos 1899 Perşembe günü tamamlanıp açıldı." Osman Nuri Peremeci ise şu açıklamayı yapar "Şimdiki bina, Belediye başkanlarından Cezzarzade Dilaver Bey'in çabası ile 1898 senesinde 5.000 küsür lira harcanarak yaptırılmıştır."
Belediye teşkilatı (Daire-i Belediye) 1867 yılında Vali Hurşit Paşa tarafından kurulmuş ve kurulduğu dönemlerde başka binalarda çalışılmıştır. Edirne'de belediye teşkilatı kurulmadan önce belediye işleri Kadı, Yeniçeri ve İhtisab ağaları tarafından yürütülmekteydi. Edirne'de ilk belediye başkanının kim olduğu bilinmemekle birlikte H.1287 - M.1870 tarihli ilk Edirne Salnamesinde Belediye Başkanı Hayri Efendi olarak gösterilmiştir.
Edirne Belediyesi ilk kurulduğunda, şimdiki tümen binasının yerindeki Halil Paşa ve Gümrük binasının bir kaç odasında faaliyetlerini sürdürmekteydi. Daha sonraları 1898 de başkan seçilen Cezzar Dilaver Bey ilk iş olarak Belediye binası yaptırmayı düşünmüş ve uygulamaya koymuştur. Bu binanın, Paris Belediyesinin küçültülmüşü olduğu söylenir.
Türk hamaset tabloları yapan mektebi sanayi Müdürü Hasan Rıza Bey'in büyük tablolarını alarak hem odaları süslemiş hem de düşünüş yenilikleri getirmiştir. O günden bu güne seksen yılı aşkın bir süre geçmesine rağmen tablolar estetiğini korumaktadır.
Bulgar istilasında bina belediye meclisi tarafından Bulgar Kralı Ferdinand'a "Kral Köşkü" olarak ayrılmış ve Belediye dairesi Sanat okuluna taşınmıştır.
1910 yılında Padişah Mehmed Reşat Edirne'ye geldiğinde ve Yunan işgali sırasında Kral Konstantin bu binada kalmışlardır. Ayrıca ATATÜRK Edirne'yi ziyaret ettiği 21-25 aralık 1930 tarihlerinde bu binada misafir edilmiştir. Atatürk'ün kaldığı oda, Belediyece 21 Aralık 1978 günü Atatürk odası olarak düzenlenmiş ve hizmete açılmıştır. Oda aynen korunarak, o güne ait resim, eşya ve Atatürk'ün Edirne'ye gelişi ile ilgili fotoğrafları sergilenmektedir.
"1911 tarihinden sonra yanındaki evler ve önündeki dükkanlar kamulaştırılarak yıktırılmış ve batı yönündeki bahçe genişletilerek bahçeye sağlık müdürlüğü binası yapılmıştır."
Karaağaç Gar Binası
Sanat Okulu Binası
1877 Osmanlı Rus Savaşı, sonrasında kimsesiz kalan kız ve erkek öğrencileri sefaletten kurtarmak amacıyla; 1878 yılı başlarında Horozlu Bayırı'nda, Hoca İvaz Medresesi'nde, Vali Rauf Paşa tarafından İslahane adı ile kurulmuştur. 1882 yılında, Vali Kadri Paşa döneminde, okul gelişmiş ve "Melesi Eytam" adını almıştır.
İki katlı olarak yaptırılır ve okula Sanayi Hamidiye adı verilir. Günümüzde Endüstri Meslek Lisesi olarak hizmet vermektedir. En ünlü müdürü ise 26 Mart 1913 'te Bulgarlar tarafından öldürülen Şehit Ressam Hasan Rıza Bey'dir.
İnönü İlkokulu Binası
1903 yılında meydana gelen ve özellikle Kaleiçi semtinde çok büyük zarar yol açan büyük yangında, Musevi cemaati, bir çok ev ve işyerlerinin yanısıra, 10dan fazla havrasını ve okullarını yitirmişlerdi. Kale içindeki "Büyük Sinagog" ve şu anda İnönü İlkokulu yerinde bulunan (Alliance İsrailite) alyans okulu kısa bir süe içerisinde bitirildi. 1905 yılında hem sinagog hem de okul binası hizmete açıldı.
Okul binası Musevi Cemaatinin kullanımı için, Paris'te ikamet eden zengin bir Musevi tarafından yaptırılarak Edirne Musevi Cemaatine armağan edildi. Binada önce Alyan Musevi Okulu sonra Türk Musevi Okulu öğretim vermiş; 1939 yılında lağvedilmiştir. 1940 yılında askeri hastane olmuştur. Musevi Cemaati binayı karşılıksız olarak orduya tahsis etmiştir. 1942'den sonra bina iki yol boş kalmış ve 1943-44 yılında da Milli Eğitim Müdürlüğüne devredilmiştir.
İstiklal İlkokulu Binası
Kaleiçi'ndeki bu okulun binası, Edirne Valilerinden Hacı Adil Bey tarafından, eski Seriye Mahkemesi arsasına 1909 yılında yaptırılmıştır. Bir yıl sonra, İttihat Terakki Darüleytamı olarak çalışmaya başlamış; Balkan Savaşı öncesinde bir süre için Emniyet Müdürlüğüne terk edilmiş, 1913 Bulgar işgaline kadar öğretime ara verilmiştir.
Aynı bina; 1923'te Kız Orta Mektebi olarak açılmış ve 1924'te Gazi Paşa İlk Mektebi burada öğretime başlamış, 1927'de ise Maarif Emaneti buraya taşınmıştı. 1927 Eylül'ünde Gazi, Yusuf Hoca ve Üç Şerefeli okulları birleştirilerek okula İstiklal adı verilmiştir.
İstiklal İlkokulu bu ad ile öğretimine Selimiye Okulu binasında ve Halkevi yapısında çalışmaya devam etmiştir. 1929-30 ders yılında Maarif Müdürlüğünün Maarif Emaneti olarak kullandığı bu binayı terk ederek Hükümet konağına taşınınca, Halkevinde bulunan İstiklal İlkokulu şimdiki binasına yerleşmiştir.
Zorlutuna adıyla bilinen Dertli Mustafa Bey`in Konağı...
Bulgar çeteciler tarafından 20'li yaşlarında kaçırılarak öldürülen Dertli Mustafa bey'in oğlu Hacı Nuri için ağıtların yakıldığı günlerin de yakın tanığı durumundaki binanın bahçesi Sittişah Camii önlerine kadar inmekteydi.Günümüzde Zorlutuna Konağı olarak bilinen Dertli Mustafa Bey'in Konağı, Kadirhane sokağı üzerindedir ve iki katlıdır.
Haremlik ve selamlık olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. İzbenin dört köşesinde birer oda bulunur.
Birinci katta 7 oda, üç büyük salon, iki tuvalet ve alttan ısıtmalı yanar hamam yer alır. Binanın ikinci katında da benzer odalar vardır ve hepsi sekizer köşelidir. Birinci kattan ikinci kata son derece güzel bir merdivenle çıkılır. Bu merdiven binanın selamlık kısmında yer almaktadır. Haremlik kısmındaki merdiven ise özelliği bulunmayan ve bilinen merdivenler grubundadır.
Odaların tavanları değişik şekillerdedir. Güneye bakan cephedeki iki kata ait iki salon da odalarda görüldüğü gibi sekiz köşelidir. Haremlik tarafındaki yan bahçe yüksek duvarlarla çevrilidir. Zemin kayan taşı döşenmiştir. Aradan dar ve taş bir merdivenle alt bahçeye inilir. Binanın ön tarafı bütünüyle bahçe durumundadır.
Kadirhane sokağından binanın haremlik ve selamlık kısmına büyük porda kapılardan girilir. İtalyan mimarisi tarzındaki bu binanm son sahipleri rahmetli öğretmen Salih Zorlutuna ve sayın emekli öğretmen Sadiye Zorlutuna'dır.
Direncin sembolü: Edirne Saat Kulesi
Rezzan ve Ahmet Emin Yalman imzalı yazıda şu satırlar yer aldı:
- Edirne saat Kulesi tarihi abidelerimizin yakınındadır. Bu abideler uzak tesirli kubbeler ve ince şakuli minareleri ile kuvvetli tesire sahiptir. Saat Kulesi ise yeni açılan Avrupa yolundan kente girişte minare siluetleri ile karışmakta, çirkin görünüşü ile minarelerin etkisini öldürmektedir.
- Kulenin alt kısmı bir Bizans duvarı kabul edilen bölüme önce ahşap sonra kagir olarak yaptırılmış gerek nispet gerekse malzeme ve renkleri bakımından sanat değeri taşımamaktadır.
- Halen kısmen yıkılmış olan kulenin tamirinin az bir masrafla mümkün olmayacağı kanaatindeyiz. Kulenin yıkılmasında hiçbir mahsur bulunmadığı ve bilakis isabet olacağını saygı ile arz ederiz.
Maarif Su Terazisi
1906 yılında Edirne merkezde Maarif caddesinde yapılmıştır.Kaidesi tamamen taştan yapılmıştır. Gövdesi tuğla ve köşeleri kesme taşlarla atmalı şekilde yapılmıştır. Tavanı blok taştan olup üzerinde hafif çatısı vardır.