Çingeneler
Makale Dizini
Etimoloji
Bir diğer teoriye göre ise Yunanca "Tsinganos / τσιγγάνος" (Çingene) sözcüğünden Türkçeye geçmiştir. Yunancada Tsinganos kelimesi bugünkü anlamında ilk kez 1378 yılında kullanılmıştır ve modern Yunancaya Bizans Yunancasından geçmiştir. Sözcüğün kökeni Antik Yunanca Aigyptos / Αίγυπτος (Mısır) sözcüğüdür. Eski Yunanlılar Roman halkının Mısır kökenli olduğuna inandığından bu tanımı kullanmaktaydı. Batı dillerinde kullanılan Gypsy terimi bu kelimeden gelişmiştir. İlginç bir benzerlik olarak, Osmanlı ve Anadolu Türkçesi'nde Çingeneleri tanımlamak için kullanılan diğer bir terim olan Kıpti aynı zamanda Mısır halklarından birisinin adıdır.
Roman kelimesi, Roman dilinde rom "koca" kelimesiyle ilişkilendirilmekte olup Sanskrit Rama (रम) ve Ramaṇa (रमण) aynı anlama gelmektedir.
Türkçe
Türkçede Romanlar, yaşadıkları yöreye bağlı olarak Çingene sözcüğünün versiyonları olan çeşitli isimlerle anılırlar. Bunlardan bazıları şunlardır: Çingen, Cingen, Cıngan, Çingan, Çingân, Cingan, Çincane ve Cingane. Bunun haricinde kullanılan bazı yöresel isimler şunlardır:
- Cono (Adana)
- Roman (İzmir)
- Şopar (Tekirdağ, Kırklareli)
- Cingan (Bolu, Kastamonu, Çankırı, Sinop, Çorum, Afyon, Ankara, Kırşehir)
- Mıtrıp (Van, Diyarbakır)
- Mutruf (Ardahan)
- Bala (Ilgın, Konya)
- Poşa (Erzurum, Artvin, Kars). Anadilleri Ermenice olup Doğu Anadolu'da yaşamaktadırlar.
- Gurbet, kurbat (Tunceli, KKTC, Hatay)
- Kareçi (Birecik, Diyarbakır, Niğde ve civarında)
- Çingit "göçebe, çingene" (Amasya, Samsun)
- Abdal (Dörtyol , Hatay - Kahramanmaraş)
- Çerge, Firavun (Edirne)
- Dom (Van,Hakkari)
- Aşık - (Diyarbakır)
- Kıpti
- Orom (Zonguldak, Bartın)
- Ole (KKTC)
Diğer diller
- Athingani, Atzinganoi (Yunanistan)
- Bohem, Bohemian (Fransa'da, Çek bölgesi Bohemya'dan göçenlere)
- Cadegipti, Cingali, Cinguli, Zingari, Zingaro (İtalya)
- Cascarots (Baskça)
- Cigani (Slovenya)
- Cigány, Ciganyok, Pharaones "Firavun'un halkı" (Macaristan)
- Cikan (Çek)
- Cyganie (Polonya)
- Garaçı (Azerbaycan)
- Giofog (Galce, İrlanda)
- Gipcyan, Gipson, Gypsy (İngiltere)
- Gitan, Manouches, Tzigane, Saracens "Araplar" (Fransa)
- Gitano (İspanya
- Gypsy (İngilizce)
- Luri, Luli (İran)
- Qereçi (Mıtırıb,Elikci) (Kürtçe)
- Nuri (Mısır, Suriye, Filistin)
- Rom/Roma/Rroma (birçok dilde)
- Ţsigani (Romanya)
- Ţsıgan /цыган/ (Rusya)
- Zegynen (İsviçre)
- Zigenare (İsveç)
- Zigeuner, Sinti (Almanya, Belçika ve Hollanda)
- Zingarelle, (İtalya), Verdi bazı eserlerinde çingenelere değinmiştir ve La Traviata'da da bir çingeneler korosu bölümü vardır.
- Gazneli Mahmut'un Sindh ve Penjap'ı işgali sırasında 500.000 Hintliyi esir aldığı bilinmekte olup, Hindistan'ı fetheden Müslümanların, Romanları köle olarak alıp ülkelerine götürülmesi en yaygın teoridir.
- En düşük kast olduğu sanılan Çingenelerin, Müslüman fatihlere karşı paralı asker olarak kullanılmış olabilirler ki, yenilginin ardından göç etmek zorunda kalmış olabilirler.
- Firdevsi'nin Şehnamesi'ne göre MS 420 yılında vatanlarını (Hindistan, Karaçi) terk edip dünyaya yayılan 12.000 kişilik Luri halkı, eğer Çingeneler ise dünyaya yayılmalarının Hindistan'ın işgali ile ilişkisi olamaz.
Çingenelerin büyük bölümü gelenek, göreneklerini ve topluluklarının yönetim biçimlerini korumuştur. İlk olarak 19. yy.da Avrupa'da, sayıları 10-100 aile arasında değişen Çingene toplulukları şefler seçmeye başladı.
Yarı göçebe, yarı yerleşik bir topluluğun sayımının yapılması güç olduğu için Çingenelerin kesin nüfusu bilinmemektedir.
Osmanlı'da Çingeneler
Yaşam tarzları
Ayrımcılık
1554'te İngiltere'de Çingene olduğu söylenen herhangi bir kişinin asılması işten bile değildi. Hemen hiçbir yerde istenmeyen Çingeneler, birçok ülkeden sürülmelerine karşın, bir süre sonra bu ülkelere geri dönmeyi başarırlardı.
Günümüzde de Çingeneler yaşadıkları bütün ülkelerde ayrımcılığa tabi tutulmaktadır. Bu yüzden de birçok ünlü, Çingene kimliğini gizlemek durumunda kalmıştır.